Święty Andrzej Apostoł

30.11.2022

W ikonografii św. Andrzeja Apostoła przedstawia się jako starszego mężczyznę o gęstych, siwych włosach i krzaczastej, krótkiej brodzie. Apostoł nosi długi płaszcz. Czasem przedstawiany jest jako rybak w krótkiej tunice. Jednak najpopularniejszą sceną w sztuce religijnej jest chwila jego ukrzyżowania. Atrybutami tego Świętego są: „krzyż św. Andrzeja” w kształcie litery X, księga, ryba, sieć. Formę krzyża św. Andrzeja mają znaki drogowe ustawiane przy przejazdach kolejowych.

Wiemy, że św. Andrzej pochodził z Betsaidy nad Jeziorem Galilejskim. Na co dzień mieszkał ze swoim starszym bratem – św. Piotrem –  i jego teściową w Kafarnaum. Dowiadujemy się o tym fakcie z Ewangelii: Mk 1, 21. 29-30. Podobnie jak jego brat był rybakiem. Na początku był uczniem Jana Chrzciciela. Pod jego wpływem poszedł za Chrystusem,  w momencie gdy Ten przyjmował chrzest w rzece Jordan. Wiemy również, że to Andrzej był tym, który przyprowadził Piotra do Jezusa:

 „Nazajutrz Jan znowu stał w tym miejscu wraz z dwoma swoimi uczniami i gdy zobaczył przechodzącego Jezusa, rzekł: «Oto Baranek Boży». Dwaj uczniowie usłyszeli jak mówił, i poszli za Jezusem. Jezus zaś odwróciwszy się i ujrzawszy, że oni idą za Nim, rzekł do nich: «Czego szukacie?» Oni powiedzieli do Niego: «Rabbi – to znaczy: Nauczycielu – gdzie mieszkasz?» Odpowiedział im: «Chodźcie, a zobaczycie». Poszli więc i zobaczyli, gdzie mieszka, i tego dnia pozostali u Niego. Było to około godziny dziesiątej. Jednym z dwóch, którzy to usłyszeli od Jana i poszli za Nim, był Andrzej, brat Szymona Piotra. Ten spotkał najpierw swego brata i rzekł do niego: «Znaleźliśmy Mesjasza» – to znaczy: Chrystusa. I przyprowadził go do Jezusa” (J 1, 35-41).

Andrzej był pierwszym uczniem powołanym przez Jezusa na Apostoła.
Apostołowie Andrzej, Jan i Piotr nie od razu jednak na stałe dołączyli do tłumów chodzących z Chrystusem. Po pierwszym spotkaniu w pobliżu Jordanu wrócili z powrotem do Galilei do swoich codziennych zajęć. Możemy podejrzewać, że byli oni dość zamożnymi rybakami, skoro mieli własne łodzie i sieci. Po raz drugi Chrystus wezwał ich w momencie, gdy ci pracowali i od tej chwili pozostali już z nim aż do Jego śmierci i Wniebowstąpienia. O tym niezwykłym spotkaniu nad Jeziorem Genezaret i ponownym wezwaniu Apostołów św. Mateusz tak pisze:

 „Gdy (Jezus) przechodził obok Jeziora Galilejskiego, ujrzał dwóch braci, Szymona, zwanego Piotrem i brata jego, Andrzeja, jak zarzucali sieć w jezioro: byli bowiem rybakami. I rzekł do nich: «Pójdźcie za Mną, a uczynię was rybakami ludzi». Oni natychmiast zostawili sieci i poszli za nim” (Mt 4, 18-20).

 Św. Łukasz do tego opisu dorzuca jeszcze jeden ważny szczegół; podkreśla fakt, że powołaniu Apostołów towarzyszyło cudowne zjawisko, jakim był bogaty połów ryb (Łk 5, 1-11). Jezus chciał w ten sposób umocnić w swoich pierwszych uczniach wiarę w to, że prawdziwie jest Tym, za Kogo się podaje, że jest od dawna wyczekiwanym Mesjaszem – Synem Boga Żywego. W Ewangeliach św. Andrzej występuje jeszcze dwa razy: w momencie kiedy Jezus przed cudownym rozmnożeniem chleba zapytał Filipa: „Skąd kupimy chleba, aby oni się posilili?” – Andrzej rzekł do Niego: „Jest tu jeden chłopiec, który ma pięć chlebów jęczmiennych i dwie ryby, lecz cóż to jest dla tak wielu?” (J 6, 5. 8-9) oraz wtedy, gdy pośredniczy w przekazaniu prośby, aby poganie także mogli ujrzeć Chrystusa i zetknąć się z Nim bezpośrednio: „A wśród tych, którzy przybyli, aby oddać pokłon (Bogu) w czasie święta, byli też niektórzy Grecy. Oni więc przystąpili do Filipa, pochodzącego z Betsaidy, i prosili go mówiąc: «Panie, chcemy ujrzeć Jezusa». Filip poszedł i powiedział Andrzejowi. Z kolei Andrzej i Filip poszli i powiedzieli Jezusowi” (J 12, 20-22).

W spisie Apostołów wymieniany jest na drugim (Mt i Łk) lub czwartym (Mk) miejscu. Przez cały okres publicznej działalności Jezusa należał do Jego najbliższego otoczenia. W domu Andrzeja i Piotra w Kafarnaum Chrystus niejednokrotnie się zatrzymywał. Andrzej był naocznym świadkiem cudu w Kanie (J 2, 1-12) i cudownego rozmnożenia chleba (J 6, 8-15).

Orygenes twierdzi, że św. Andrzej, po Zesłaniu Ducha Świętego, a więc wtedy, gdy Apostołowie rozpoczęli Swoją działalność, pracował w Scytii, w kraju leżącym pomiędzy Dunajem a Donem. Byłby to zatem Apostoł Słowian, których tu właśnie miały być pierwotne siedziby. Według św. Hieronima św. Andrzej miał także pracować w Poncie, w Kapadocji i w Bitynii, skąd udał się do Achai. Ten sam pogląd podziela także Teodoret, który twierdzi, że św. Andrzej przeszedł ze Scytii do Tracji i Epiru, aby zakończyć życie śmiercią męczeńską w Achai. Wszystkie źródła są zgodne, że św. Andrzej zakończył swoje życie śmiercią męczeńską w Patras (na Peloponezie przy ujściu Zatoki Korynckiej) w Achai, na drzewie krzyża.

Litera X, która odzwierciedla kształt krzyża, na którym umarł Apostoł Andrzej, jest pierwszą literą imienia Chrystusa w języku greckim (od Christos, czyli Pomazaniec).Wyznawcy prawosławia uważają, że św. Andrzej umierał aż trzy dni, bo do krzyża został przywiązany, a nie przybity – w ten sposób chciano wydłużyć jego cierpienie. Przez cały ten czas w obecności tłumu wyznawał wiarę w Chrystusa, pouczał zebranych, jak należy wierzyć i jak cierpieć za wiarę.
Kult św. Andrzeja był zawsze w Kościele bardzo żywy. Liturgia bizantyjska określa św. Andrzeja przydomkiem Protokleros, to znaczy „pierwszy powołany”, gdyż obok św. Jana jako pierwszy został przez Chrystusa wezwany na Apostoła. Achaja chlubi się przekonaniem, że jej pierwszym metropolitą był św. Andrzej. Dla prawosławnych św. Andrzej jest jednym z najważniejszych świętych, nazywają go Apostołem Słowian. Według ich tradycji św. Andrzej dotarł nad Dniepr i Don i jest założycielem Kijowa.

W 356 roku relikwie św. Andrzeja zostały przewiezione z Patras do Konstantynopola i umieszczone w kościele Apostołów. Krzyżowcy, którzy w czasie czwartej wyprawy krzyżowej w 1202 r. zdobyli Konstantynopol, zabrali relikwie i umieścili w Amalfi. Głowę św. Andrzeja papież Pius II w XV w. kazał przewieźć do Rzymu, do bazyliki św. Piotra – uważając, że skoro wspólna chwała połączyła obu braci, ta sama chwała powinna połączyć także ich ciała. 25 września 1964 r. papież Paweł VI zwrócił głowę św. Andrzeja kościołowi w Patras Natomiast relikwia prawej ręka Apostoła znajduje się w moskiewskim Soborze Bogojawleńskim. Od 2003 r. cząstka relikwii św. Andrzeja jest także w Polsce, w warszawskim kościele środowisk twórczych. Kult św. Andrzeja był i nadal jest bardzo żywy. Wiele narodów i państw ogłosiło św. Andrzeja za swojego szczególnego patrona. Tak uczyniły: Neapol, Niderlandy, Szkocja, Hiszpania, arcybiskupstwo Brunszwiku, księstwo Burgundii, Limburg, Luksemburg, Mantua i Szlezwig, a z innych krajów – Bitynia, Grecja, Holandia, Niemcy, Pont, Prusy, Rosja i Sycylia. Także bardzo wiele miast chlubi się patronatem św. Andrzeja: Agde, Aranches, Baeza, Bordeaux, Brescia, Bruggia, Hanower, Neapol, Orange, Pesaro, Rawenna, Rochester.

Święty Andrzej jest również patronem podróżujących, rybaków, rycerzy, woziwodów, rzeźników i małżeństw. W sposób szczególny wielką czcią otaczają go te małżeństwa, które mają problem z potomstwem.

Dużą czcią cieszył się św. Andrzej również w Polsce. Istniał u nas zwyczaj wróżb andrzejkowych. W wigilię św. Andrzeja dziewczęta lały roztopiony wosk przez ucho klucza na wodę i zgadywały z figur, jakie się tworzą, która z nich jako pierwsza będzie miała wesele i jak będzie wyglądał przyszły małżonek.