14.02.2024
Środa Popielcowa w 2024r przypada na dzień 14 lutego. Tego dnia rozpoczyna się w Kościele Katolickim okres Wielkiego Postu – czas przeznaczony na czterdziestodniową pokutę. Ta uroczystość ma za zadanie pobudzić katolików i wszystkich ludzi dobrej woli do podjęcia zdecydowanej drogi osobistej odnowy i nawrócenia. W Piśmie Świętym sama liczba 40 jest odzwierciedleniem pewnej dłuższej całości, symbolizuje czas przeznaczony na jakieś konkretne zadanie człowieka lub zbawcze działanie Boga w historii ludzkości. W Wielkim Poście Kościół odczytuje i przeżywa nie tylko czterdzieści dni spędzonych przez Jezusa na pustyni na modlitwie i poście przed rozpoczęciem Jego publicznej działalności, kiedy głosił Królestwo Boże i wzywał do nawrócenia, ale również trzy inne wielkie wydarzenia biblijne nawiązujące do tej liczby: czterdzieści dni powszechnego potopu, po których Bóg zawarł przymierze z Noem, czterdzieści lat pielgrzymowania Izraela po pustyni ku ziemi obiecanej, czterdzieści dni przebywania Mojżesza na Górze Synaj, gdzie otrzymał on od Jahwe Tablice Prawa.
Tradycyjny obrzęd posypania głów popiołem w Środę Popielcową związany jest również z wypowiedzeniem przez kapłana znamiennych słów: „Pamiętaj, że jesteś prochem i w proch się obrócisz” albo „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię”.
Sam zwyczaj posypywania głów popiołem na znak żałoby i pokuty znany jest w wielu kulturach i tradycjach. Pierwsze świadectwa mówiące o święceniu popiołu pochodzą z X w. W następnym wieku papież Urban II wprowadził ten zwyczaj jako obowiązujący w całym Kościele. Popiół, którego używa się do posypywania głów wiernych, pochodzi z palm poświęconych w Niedzielę Palmową poprzedzającego roku.
W tym dniu obowiązuje również post ścisły, czyli powstrzymanie się od spożywania mięsa, pokarmów mięsnych oraz ograniczeniu posiłków: powinno się zjeść tylko jeden posiłek do syta oraz dwa pokarmy niepełne. Ścisły post (jeden posiłek do syta w ciągu dnia) obowiązuje wszystkich od 18. roku życia aż do ukończenia 60 lat. Z kolei wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych w Środę Popielcową obowiązuje od 14. roku życia. Zasada ta dotyczy katolików do końca życia – jest to tzw. post zwykły. Z postu ścisłego zwolnione są osoby chore ze względu na ich stan zdrowia. W takim wypadku mogą one być zobowiązane do zachowania postu jakościowego.
Okres Wielkiego Postu jest specjalnym czasem ćwiczeń duchowych, liturgii pokutnej, pielgrzymek o charakterze pokutnym oraz dobrowolnych wyrzeczeń: post i jałmużna, inicjowanie dzieł charytatywnych i misyjnych. Z liturgii znika w tym okresie radosny śpiew „Alleluja” i „Chwała na wysokości Bogu”, a kolorem szat liturgicznych staje się fiolet. Z ołtarza znikają także dekoracje, kwiaty lub inne ozdoby, którymi zazwyczaj przystraja się kościół. Wielki Post ma celu przygotowanie wspólnoty wiernych do największego święta chrześcijan, jakim jest Wielkanoc – pamiątka śmierci i Zmartwychwstania Zbawiciela.
W tym okresie przygotowuje się także katechumenów do przyjęcia chrztu, który zostanie im finalnie udzielony na Wielkanoc podczas Wigilii Paschalnej.
W pierwszych wiekach chrześcijaństwa przygotowanie do świąt Zmartwychwstania trwało tylko czterdzieści godzin. W późniejszym czasie przygotowania zabierały cały tydzień, aż wreszcie ok. V w. czas ten wydłużył się. Po raz pierwszy o poście trwającym czterdzieści dni wspomina św. Atanazy z Aleksandrii w liście pasterskim z okazji Wielkanocy z 334 r.