Czarna Madonna z Montserrat

Sanktuarium na Zębatej Górze

Katalonia bez wątpienia jest jednym z najliczniej uczęszczanym przez turystów regionem Hiszpanii. Tutejszy klimat, bujność śródziemnomorskiej roślinności i lazur morza, to wszystko sprawia, że do Katalonii każdego roku ciągną prawdziwe tłumy turystów, którzy przez większą część roku wypoczywają na słynnym wybrzeżu Costa Brava. Współczesna Katalonia, mimo iż leży na terytorium Hiszpanii, jest wspólnotą autonomiczną, posiadającą swój odrębny system władzy i język. Jej stolicą jest Barcelona, niezwykłe miasto, które każdy ogrania wspomnieniem, z królującym nad nim kościołem Sagrada Familia (Świętej Rodziny), budowanym jakby z samej fantazji i dlatego ciągle jeszcze nie ukończonym.

Świątynia, której projektantem był Antoni Gaudi, została zaplanowana tak, by pomieścić wszystkich mieszkańców miasta. Jednak dzisiaj to już jest niemożliwe do zrealizowania, gdyż fantazja artysty i jego liczne dzieła, sprawiły, że liczba mieszkańców Barcelony dawno przekroczyła milion.  Duchowym  centrum tego urokliwego regionu jest słynna góra Montserrat (Zębata Góra), której strome szczyty przypominają piłę. Sanktuarium na górze Montserrat zostało nazwane przez papieża Piusa XII „ogniskiem milionów serc”. Rzeczywiście tak jest. To narodowe sanktuarium Katalonii, położone wśród wapiennego masywu górskiego na wysokości blisko tysiąca metrów n.p.m., przyciąga kilka milionów pielgrzymów rocznie, a wielu rdzennych mieszkańców wędruje nawet pieszo na sam szczyt, podążając nie raz ścieżkami wijącymi się nad urwiskami. Masyw znajduje się w odległości 60 km na północny zachód od Barcelony. Jego najwyższy szczyt dedykowany św. Hieronimowi ma 1235 m n.p.m. Tuż przed szczytem, jakby zawieszony na półce skalnej, znajduje się klasztor benedyktynów z XI wieku, który przez całe stulecia odgrywał rolę słynnego na całą Europę ośrodka religijnego i kulturalnego. Widok klasztoru na górze pełnej mistyki zapiera każdemu dech w piersiach. Nic więc dziwnego, ze stał się on inspiracją do powstania legend.

Jedna z nich mówi, że w tym miejscu stała w czasach przedchrześcijańskich świątynia Wenus, którą zniszczył sam Michał Archanioł. Później powstała legenda o św. Graalu, czyni naczyniu z krwią Chrystusa, która została po Ostatniej Wieczerzy i męce na krzyżu. Właśnie tu, na górze Montserrat, urywa się szlak  „błędnych” rycerzy poszukujących tego naczynia. Jakiekolwiek nie byłyby legendy związane z tym świętym miejscem, jedno jest pewne: Montserrat jest górą, którą obrała sobie Matka Boża, aby wierni oddawali Jej cześć. Już w VIII wieku na Montserrat osiedlili się pierwsi pustelnicy, a w wieku IX stała tu już kaplica poświęcona Matce Bożej. W XI wieku obok eremu Najświętszej Maryi Panny zbudowano mały klasztor benedyktyński. W roku 1811 klasztor został ograbiony przez wojska Napoleona. Do ruiny klasztoru przyczynił się również pożar. W roku 1835 władze hiszpańskie wypędziły benedyktynów. Na szczęście powrócili oni po 5 latach, by nadać temu miejscu dawne znaczenie. Krwawa wojna domowa w Hiszpanii w latach 1936 – 1939 również nie oszczędziła klasztoru. Zginęło wtedy 22 zakonników. Współcześni benedyktyni, w myśl swojej reguły „ora et labora”, nieprzerwanie służą pielgrzymom. Klasztor na górze Montserrat może poszczycić się bogatą biblioteką. Tutaj mieści się również najstarsze na świecie konserwatorium muzyczne. Każdego dnia o godz. 13 Katalońskie Słowiki, pięćdziesięcioosobowego chłopięcego chóru, śpiewają ku czci Czarnej Madonny „Salve Regina”.

Sedes sapientiae

W barokowej bazylice, nad głównym ołtarzem, w niszy wyłożonej złotem i drogimi kamieniami, znajduje się największy skarb tego miejsca: polichromowana statua Matki Bożej o wysokości 95 centymetrów. Wyobraża ona siedzącą na tronie Matkę Bożą. Maryja opiera lewą rękę na ramieniu trzymanego na kolanach Dzieciątka Jezus. Oboje mają złociste szaty i korony na głowach. Cudowną figurę ukoronował papież Leon XIII w 1881 roku i uznał Matkę Bożą z góry Montserrat za Patronkę Katalonii. Twarze i dłonie Madonny i Dzieciątka sczerniały od lampek i świec zapalanych przed figurą przez pobożnych Katalończyków. Cudowna statua pochodzi z końca XII wieku. Pobożny lud nazywa Ją La Moreneta(Czarnulką). Madonna – jako Królowa – trzyma w ręku kulę ziemską na znak, że Swą miłością obejmuje cały świat. W dłoni Dzieciątka zaś widać sosnową szyszkę – symbol życia wiecznego. Mimo iż obecnie cudowna figura Morenety znajduje się za szkłem, wierni stoją czasem w długich kolejkach, aby choć przez chwilę dotknąć kuli ziemskiej, którą trzyma Piękna Pani. Przez wycięty otwór w szybie każdy może jej dotknąć. W ten sposób Madonna obdarza pątników łaskami.

Niezwykłe są chwile, które spędza się na czekaniu w kolejce do cudownej figury. Każdemu towarzyszy atmosfera niesamowitości. Ludzie w zadumie, często szepcząc słowa modlitwy, powoli zbliżają się do Patronki Katalonii. Samo przebywanie w Jej obecności jest wręcz mistyczne. Wszyscy z wiarą i wielkim oddaniem dotykają kuli ziemskiej i całują szybę osłaniającą cudowny wizerunek. Twarz Maryi emanuje dobrocią. Dotknięcie figury oznacza dotknięcie dobrej Matki, pełnej miłości i wyrozumienia dla ułomnej ludzkiej natury. I znowu rodzi się po raz kolejny pytanie: czym będzie w rzeczywistości nasze spotkanie z Matką Bożą po drugiej stronie życia, skoro obcowanie z Jej figurą jest już jakby przedsmakiem nieba? Czarna Madonna z góry Montserrat czczona jest nie tylko w Katalonii, ale i w całej Hiszpanii, a także w krajach Ameryki Południowej, którą zdobywali Hiszpanie. Jej wizerunek można spotkać również w wielu kościołach Europy.

Madonna z Montserrat obecna jest miedzy innymi w katedrze św. Jakuba w Santiago de Compostela, gdzie znajduje się grób Apostoła, w kościele parafialnym w Lourdes i w zakrystii jasnogórskiego sanktuarium. Taki rodzaj przedstawienia Maryi narodził się w Bizancjum już w VI wieku, ale tak naprawdę nie był wizerunkiem Maryi tylko Jezusa. Mały Jezus jest przedstawiany równocześnie jako Król Wszechświata i uosabia najważniejszą cechę władcy: mądrość. W wizerunku z góry Montserrat Chrystus zasiada na jedynym tronie godnym Jego majestatu: na kolanach dziewiczej Matki. Z tego powodu ten szczególny wizerunek nazywany jest „Stolicą Mądrości” („Sedes Sapientiae”)  lub „Tronem Mądrości”. Mądrym w rozumieniu starożytnych był ten, kto przyjął prawdziwą Mądrość i uczynił Ją treścią swojego życia. Maryja przyjęła Mądrość – Słowo Wcielone, była Jej posłuszna i dlatego zasłużyła na tytuł „Stolicy Mądrości”. Święty Ambroży poucza, że Maryja jest pierwowzorem Kościoła w porządku wiary, miłości i doskonałego zjednoczenia z Chrystusem. Potężny kult Matki Bożej na górze Montserrat przyczynił się do tego, że nazwa tej świętej góry stała się bardzo popularnym imieniem Katalonek. Znana śpiewaczka, Montserrat – Caballe nie jest tutaj żadnym wyjątkiem.